Norveçli muharrir Fredrik Brattberg’in kaleme aldığı ‘Eve Dönüşler’, çekirdek bir ailede yaşanan sıra dışı birtakım olayları husus edinir. Konutun tek oğlu Gustav’ın kaybolmasıyla onun öldüğünü düşünen anne ve baba, Gustav’ın günler sonra çıkıp gelmesiyle tekrar huzura kavuşur lakin bu huzur sanıldığı kadar uzun ömürlü olmaz.
Sarsıcı bir güldürü oyunu olan ‘Eve Dönüşler’ uygun tenkitlerle yoluna devam ederken biz de oyunun direktörü Kemal Aydoğan’la oyunun sahnelenme sürecini, gerçekle gerçeküstünün alakasını ve yeni çalışmalarını konuştuk.
Kemal Aydoğan Eve Dönüşler nasıl ortaya çıktı? Oyunu sahnelemeye nasıl karar verdiniz?
Oyundan haberim Habitus Kitap tarafından yayınlanan Ferdi Çetin’in çevirisiyle oldu. Oysaki 2019’da Yeni Metin Yeni Tiyatro projesi kapsamında okuma tiyatrosu da yapılmış. Bundan haberim olmamıştı. Oyunu bu kitaptan okudum. Bazen bir oyuna çabucak bağlanırsınız, ‘Eve Dönüşler’ o denli oldu. Teması, önerdiği oyun oynama biçimi Moda Sahnesi repertuarına çok uygundu. Çekirdek ailenin “can yıkıcılığı” büyük bir çoğunluğun tecrübesi dahilinde olması gerekir. Konutlarımızı küçük birer morg üzere algıladığımız vakitlerimiz olmuştur. Vakitle buna alışır ve artık üşümemeye ya da çürük kokusunu almamaya başlarız. Bu, işin tematik tarafı. Bu temayı anlatmak için önerdiği “oynama” üslubu da en az tema kadar ilgi cazipti. Trajik, gerçekçilik, fars, epik ne ararsak vardı oyunun içinde. Bu “curcunaya” dahil olmak ve bu fantastik dünyayı hareket ettirmek çok cezbediciydi.
‘Eve Dönüşler’, bahsiyle olduğu kadar oyuncularıyla da dikkat çekiyor. Nalan Kuruçim, Caner Cindoruk ve Alper Şimşek gösterdikleri performansla seyirciden âlâ tenkitler alıyorlar. Bu isimleri nasıl bir ortaya getirdiniz?
Caner Cindoruk Moda Sahnesi’nin değişmez oyuncularından. Daha evvel beş oyunda birlikte çalışmıştık. ‘Eve Dönüşler’ altıncı oyun oldu. Güzel, disiplinli bir oyunculuğunun yanı sıra dostluğu da hem bir oyunu hem de kendimizi şartsız teslim etmemizin şartını yaratır. Caner’le çalışmak her vakit çok arzuladığım bir durumdur. Nalan Kuruçim ile 2002 yılında bir çocuk oyununda çalışmıştık. Benim yönettiğim ikinci oyundu. Yıllar içinde diğer seyahatlerimiz oldu fakat birbirimizden daima haberdardık da. Oyunun üslubunun gerektirdiği oyunculuk özelliklerine sahip diye düşünüyorum. Alper Şimşek ile bu rol bağlamında tanıştık. Bir audition yapmıştık, orada 5-6 oyuncuyu seyretmiştim. Bu role en uygun oyuncunun o olduğunu düşündüm. Yetenekli bir genç oyuncu Alper. İleride kendinden kelam ettireceğini düşünüyorum.
‘GERÇEKÜSTÜ ‘NORMAL’ OLANIN İÇİNDE GERÇEKLEŞİYOR’
Oyun aslında çok büyük bir dramı, çocuklarını yitiren bir anne babayı işliyor. Lakin bu dram kısa müddette gerçeküstü bir yere evriliyor. ‘Eve Dönüşler’deki gerçekle gerçeküstü bağlantısına dair neler söylemek istersiniz?
Gerçeküstü üzere görünen şey aslında “normal” olanın içinde gerçekleşiyor. Fantastik olan tam da bu “normalin” içinde vuku buluyor. Oyunun bence en kıymetli özelliği bu. Olağanın gözlerden uzak tuttuğu, göstermediği çürümüşlüğü gözler önüne seriyor. Oyundaki tüm hisleri ve durumları hepimiz yakından tanıyoruz. Oyunu seyircinin tanımasını sağlayan şey bu “vasat”. Büyük bir insanlık acısı. Fakat bu muhatapları tarafından tanınmayınca trajik olan komedileşiyor.
. Anne ve babanın acıyla ilgileri de epeyce farklı. Baba hayatına sağlıklı halde devam edemez bir hale gelirken anne daha serinkanlı davranıyor lakin ikisi de rutini, normali arzuluyorlar. Oyunun devamında yaşananlar da bunu destekliyor. Rutinin huzur ve memnunluk getirdiğini söyleyebilir miyiz?
Rutin ne huzur getirir ne de memnunluk. Onun sağlayacağı tek şey farkındalık kaybıdır, insanca olanın donmasıdır. Bu oyundaki baba ve anne, “dirimselliğini” kaybetmiş, konutun içine hapsolmuştur. His kaybı içindedirler. Anne babanın meskenlerinin altından foseptik geçiyor, kapitalizmin foseptiği. Bu oyuna nazaran huzur, cinayetin işlenmesine bağlıdır. Yaşama karşı sevincini, ilgisini yitirmiş ebeveynler, bunun cürmünü çocuğa yükleyip onu ortadan kaldırıyorlar. Çocuk bu tıp ebeveynler için yaşamanın önünde bir mani. Rutinlerine kavuşmak için katil olurlar ancak çocuklarıyla birlikte bir yaşamayı beceremezler. Huzur, sonsuza kadar artık onlara uğramayacaktır.
‘ÖZEL TİYATRO DENEN TANIMDAN BİR AN ÖNCE KURTULMAK GEREK’
Siz birebir vakitte Moda Sahnesi’nin kurucularındansınız. Moda Sahnesi geçtiğimiz aylarda şiddetli günlerden geçti. Dönemin yeni yeni açıldığı şu günlerde bize neler söylemek istersiniz?
Özel tiyatro denen tariften bir an evvel kurtulmak gerek. Bunun için yeni bir tanıma gerek var. Bu tarif, yeni bir destekleme modelinin de tiyatrolar için hayata geçirilmesinin imkânlarını içermelidir. Ödenekli-özel tiyatro ayrımı ortadan kalkmalıdır. Belli şartlarda tiyatro üreten tüm topluluk ve şahıslar kamusal bütçeden desteklenmelidir.
Son vakitlerde neler yapıyorsunuz? Bize hazırladığınız öteki oyunlar var mı?
Shakespeare’in ‘Şirreti Evcilleştirmek’ (Taming Of The Shrew) oyununun provalarına kasım ayında başlayacağız. Ocak ayının başında da prömiyer yapacağız. Bunun için çalışıyorum.
Buradan oyuncu olmak isteyenlere ne üzere tavsiyelerde bulunmak istersiniz?
Edebiyatla, toplumsal bilimlerle, başka sanatlarla ağır ve yakından ilgilensinler. Politikayı ihmal etmesinler. Dünyayı yakından tanımaya çalışsınlar. Ayrıyeten insanı ve kendilerini bu tanıma faaliyetinin alanına soksunlar.
Eve Dönüşler’in gösterim tarihleri bizimle paylaşır mısınız?
26 Kasım Cumartesi Moda Sahnesi, 27 Kasım Pazar Moda Sahnesi, 28 Kasım Pazartesi Moda Sahnesi.
